Çehov’un Vişne Bahçesi ‘rantsal’ dönüşüme karşı

25 Ağustos 2014
Mekâna göre oyun sahneleyen New Brooklyn Theater, Anton Çehov’un ünlü oyunu Vişne Bahçesi’ni tarihi Yedikule bostanlarında sahneliyor. Tiyatro bu sefer amaç değil, araç. Park yapılacağı gerekçesiyle geçen yıl moloz dökülen tarihî bostanlar, iddialara göre bölgede yapılması planlanan Yedikule Konakları’nın değerini artırmak için dönüştürülecek.

1500 yıldan beri tarım alanı olan tarihî Yedikule bostanlarına park yapılacağı gerekçesiyle 6 Temmuz 2013'te moloz dökülmüştü. Önce surların iç kısmındaki dört bostan verimsiz hale getirildi. Bu dönüştürme (!) işlemi devam edecekti, fakat Harvard Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Cemal Kafadar'ın öncülüğünde bir grup akademisyen ve tarihçi olaya tepki gösterince moloz dökme işlemine ara verildi. Ancak bostan sahiplerini yıldırma politikası devam ediyor. Mesela çiftçilerden Ahmet Öztürk, dört yılda bir belediyeye ödediği kiralama bedeli olan 27 bin TL'yi bir yıl geciktirince borcu önce 270 bin TL'ye, sonra 330 bine, nihayetinde de 433 bin TL'ye çıkarılmış. Yine de kimse pes etmek istemiyor, işin içine uluslararası tiyatro bile karıştı.

13 Ağustos'tan bu yana, merkezi ABD'de olan New Brooklyn Theater, Harvard Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Merkezi işbirliği ile Anton Çehov'un Vişne Bahçesi oyununun mekâna özel bir yapımını Türkçe olarak Yedikule bostanlarında sahneliyor. Jonathan Solari'nin yönettiği, sahne tasarımını Courtney Nelson'un yaptığı oyunda Ahmet Öztürk, Yaprak Ünver, Almira, Özgecan Ayhan, Ferit, Canberk Doğalı rol alıyor. Çehov'un oyununda hafızalarda kalan en ünlü sahne, vişne bahçesinin kesildiği, son bölümdür. Molozlardan ve tahta kasalardan yapılan bostan sahnesinde de, 45 dakika gibi kısa bir zamanda sadece bu bölüm sahneleniyor.

Oyunu Türkçeye, Sabancı Üniversitesi Toplumsal ve Siyasal Bilimler bölümünden mezun olduktan sonra New York Stella Adler Stüdyosu'nda oyunculuk okuyan Yaprak Ünver çevirdi. Solari ile üniversiteden arkadaş olan Ünver bu organizasyonun lokomotifi. Oyunda da Varya karakterini canlandıran Ünver, “Belki bu oyunla Afife Jale Tiyatro Ödülü almayacağız ama yaptığımız şeyin faydalı olacağına inanıyorum. Bir de şunu belirtmeliyim. İşin içinde Amerikalılar olunca herkes şüphe ile yaklaşıyor. Soru işaretleri oluyor. Bunların derdi ne, niyeti ne, ABD'nin sorunları bitti de buraya mı geldiler diye. Tiyatro olarak Yedikule'nin veya başka herhangi oturmadığımız bir yerin geleceğiyle ilgili fikir empoze etmek niyetinde değiliz. Çok önem verdiğimiz ve aldığımız tepkilerle de doğru yolda olduğumuza inandığımız şey, bu zemin sağladığımız, oyunun ışığında geçen katılımcı sohbetler. Burası için insanlar genelde park olsun diyor ama tarihi nedeniyle bostan olarak kalmasını isteyen de çok. Eğer AVM olmasını isteyen varsa, onlar da sohbetimize gelip tezlerini savunabilirler.” diyor.

“Amaç, Erdoğan Bayraktar'ın konaklarına rant sağlamak”

45 dakika süren oyun bittikten sonra, seyirci, oyuncular, davetli kamu yöneticileri, arkeologlar, bitki bilimciler ve çeşitli toplulukların temsilcileri arasında söyleşiler gerçekleşiyor. Bostanların durumu konuşuluyor, çözüm önerileri dinleniyor, neler yapılabileceği not ediliyor. Geçtiğimiz haftaki gösterimlerin konuklarından biri, akademisyen-mimar Dr. Gülay Yedekçi Arslan'dı. 2009 yılından bu yana Fatih Belediye Meclis üyesi olan, son seçimlerde ise aday olmayan Arslan, başından beri bostanla yakından ilgileniyor, kendisinin iddiaları şöyle: “Burayı turistik amaçlı yer haline getirmek istiyorlar. Niçin burası diyebilirsiniz. İstanbul'da birçok alan var. Bununla ilgili ölüm tehditleri dahi aldım ama yine de söylemekten çekinmiyorum. Erdoğan Bayraktar'ın (eski Çevre ve Şehircilik Bakanı) sahibi olduğu inşaat şirketi buraya Yedikule Konakları yapacak ve bu bostanları, konakların önüne ön bahçe yapacaklar ki, mesela değeri 300 bin olan konakları 500 bin TL'ye satabilsinler. Yani asıl sebep, Erdoğan Bayraktar'ın villalarına rant kazandırmak. Ama yörenin halkı zannediyor ki, burasını ıslah edecekler ve halka faydalı parklar yapacaklar. Tabii şöyle bir rahatsızlık da söz konusu. Yedikule güvenli bir bölge değil, aydınlatması yok, illegal işler yapılıyor. Haklılar. Bunlar doğru. Ama zaten belediyenin sorumluluğu buraları güvenli hale getirmek. Kendi işini yapmıyor, bunu yapmadığı gibi buradan rant elde etmeye çalışıyor.”

Hastanede sahneledikleri oyunla 7,5 milyon dolar bağış topladılar

New Brooklyn Theater, 2012 Brooklyn'de kurulmuş, dernek statüsünde bir tiyatro. En önemli özelliği, bir sorunu olan ya da değişime uğrayan mekânlara özel oyunlar sahnelemek. Genellikle Amerikalı zenci yazarların yazdığı oyunları sahneliyorlar. Çünkü zenci yazarların oyunları ABD'de daha az oynanıyor. Mesela bu yılın başında, Brooklyn'de kapanması söz konusu olan Interfait Tıp Merkezi'nde, gerçek bir hikâyeden yola çıkılarak yazılan Bessie Smith'in Ölümü adlı oyunu sahnelediler ve hastanenin bir yıl daha açık kalmasını sağlayacak 7,5 milyon dolar bağış topladılar. Ünlü bir şarkıcı olan Bessie Smith, 1950'li yıllarda trafik kazası geçiriyor ve zenci olduğu için hastanelere alınmıyor ve ölüyor. Wall Street Journal tarafından “belki de son 30 yılda şehirde görülmüş en dramatik tiyatro ve sağlık politikası karışımı” olarak tanımlanan oyun, şehirde oldukça ses getirmiş.

New Brooklyn Theater'ın bu başarısından Prof. Dr. Cemal Kafadar ve Aleksander Shopov'un haberi oluyor ve tiyatronun sanat yönetmeni Jonathan Solari ile iletişime geçiyor. Yedikule bostanlarında yaz okulu yürüten Harvard Üniversitesi, bir değişimin eşiğinde olan Yedikule bostanları için oyun sahnelemek adına Solari ve ekibini bu temmuz başında Türkiye'ye davet ediyor.

13 Ağustos'tan beri Yedikule bostanlarında sahnelenen Vişne Bahçesi, bu hafta son kez oynanacak. 27-31 Ağustos tarihleri arasında her akşam 20.00'de ücretsiz izleyebileceğiniz oyun için kurulan sahne, bostanların Yedikule kapısının girişinde solda kalıyor.