16 Aralık 2015 Çarşamba

Lidya paralarını gören var mı?

16 Aralık 2015
Tarih kitaplarımızdan aşina olduğumuz meşhur Lidya paraları vitrine çıktı. İşadamı Muharrem Kayhan'ın, 1980'li yıllarda oluşturmaya başladığı koleksiyonundan seçilen 477 sikke ve 330 antik obje, İzmir Arkas Sanat Galerisi'nde sergileniyor. Büyüteçli özel vitrinlerde yakından görülebilen 1,1 gram ağırlığındaki bu paralar, ilk ve son kez sergilenecek.

Tarihte parayı kim buldu, ilk kim kullandı? Bu soruların cevabını ilkokuldan beri ezbere biliriz de o paraları gören, yakından inceleyen pek azdır. Lidyalıların bastığı altın paralar, İzmir Arkas Sanat Galerisi'nde geçtiğimiz cuma günü açılan “Antik Anadolu'nun Tanıkları” sergisinde ayan beyan ortaya çıktı. Bir dönem TÜSİAD başkanlığı da yapan işadamı Muharrem Kayhan'ın koleksiyonundan 477 sikke ve 300 antik obje ilk ve son kez sergilenecek.

Kayhan, koleksiyonu konusunda oldukça iddialı. İzleyicilerin bir daha antik dönemden bu çapta bir sikke sergisi göremeyeceklerini söylüyor. Eserler, ilk kez sergileniyor; çünkü 1980'li yıllardan beri antik sikke koleksiyonu yapan Kayhan, bugüne kadar onları pek ortaya çıkarmamış. (Sadece 2003 yılında 150 tanesi Sadberk Hanım Müzesi'nde sergilenmiş.) Son kez sergileniyor; çünkü ne İstanbul'a ne de başka bir şehre tarihi para getirip götürmek kolay değil. Bir kere sikke, teşhiri en zor antik eserlerden, taşınması ve korunması da aynı ölçüde zorlaşıyor. Antik Anadolu'nun Tanıkları, aynı zamanda bir koleksiyonu hitama erdiren sergi özelliği taşıyor. Kayhan, artık sikke koleksiyonuna devam etmeyecek. Başka bir alana yönelecek.

ANTİK DÖNEMİN YEDİEMİNİ 

Muharrem Kayhan, bugüne kadar 2 bin sikke ve 1315 tarihi obje satın almış. Hepsi her gün işe gidip gelirken geçtiği (Söke); yani antik dönemin İonya ve Karya'sından. Kayhan, o dönemde (arkaik, klasik, helenistik) kullanılan tüm paraları topladığını ifade ediyor. Çok az eksiği var. Kalanları da, çok pahalı olduğu için koleksiyonuna dahil edememiş. Düğün hediyesi olarak gelen bir büst ile koleksiyonerliğe başlayan Kayhan, kendini sikkelerin sahibi değil, yediemini olarak görüyor: “Her sene müzelerden eksperler, arkeologlar gelip benim envanterimi tek tek sayıyorlar. Kendilerindeki resimli envanter defterleriyle karşılaştırıyorlar. Aslında koleksiyon benim değil, Türkiye'nin. Ben yedieminiyim. Muhafaza ediyorum sadece.”

Sergilenen Lidya paraları yamuk yumuk şekilde ama hepsinin ağırlığı 1,1 gram. Düşünün, 2 bin 500 sene önce elektronik terazi filan yok, metal kalıbın içinde hepsini aynı gramda yapmayı başarıyorlar. Çoğu devlet işlerinde ve askeri ödemelerde kullanılan bu paralar, eski Yunan'da kese içinde ağızda taşınırmış.
Koleksiyondaki en eski eser bir kadın heykelciği ve 5 bin 500 yılına tarihleniyor. Koleksiyonun en önemli parçalarından biri de serginin girişinde sergilenen oturan kadın heykeli. En ilginç eseri ise Helenistik dönemden ses yükselticili tiyatro maskı. Kanuna göre mimari parçalar, lahit, sütun başları gibi eserlerin nakline müsaade edilmediği için sergide onlar fotoğraflarla temsil ediliyor. Muharrem Kayhan'ın kardeşi Hilmi Kayhan da koleksiyoner. Onun da Roma İmparatorluk çağı koleksiyonundan 50 sikkeye galerinin üst katında yer veriliyor.

Sikkelerle ilgili ilk bilimsel yayın 

 Muharrem Kayhan (solda, sağdaki Lucian Arkas), sikkelerle ilgili Türkiye'de uluslararası ilk bilimsel yayını 2000'de yayınlayarak koleksiyonerlikte öncü olmuş. Yunan sikkeleri konusunda dünya çapında akademisyenlerden oluşan Sylloge Nummorum Graecorum (SNG) kurulu, British Academy himayesindeki uluslararası Antik Yunan Sikkeleri projesi kapsamında Kayhan koleksiyonunu da projeye dahil etmiş ve koleksiyonun tümünü 2 SNG kataloğunda yayınlamıştı. “The Muharrem Kayhan Collection'' adıyla yayınlanan bu iki kitap, dünyada referans kabul ediliyor.

Paraların yanı sıra cam objeler, lahitler, büstler  ve Helenistik dönemden ses yükselticili tiyatro maskı (altta) da sergide yer alıyor. Bir dönem TÜSİAD başkanlığı yapan Muharrem  Kayhan, kendini sikkelerin sahibi değil, yediemini olarak görüyor. ‘Antik Anadolu'nun Tanıkları' sergisi, 2016 Mart sonuna kadar açık.

Ses yükselticili tiyatro maskı


Üçlü Hekate, mermer, Roma Dönemi MS 2.-3. yüzyıl.

Herme motifli, kırmızı figürlü Attika krateri, Firnislenmiş pişmiş toprak,
MÖ 5. yüzyılın sonu - 4. yüzyılın ilk çeyreği


Krater, yeşil fayans, kabartma dilimli, MS 1. yüzyıl.


Küçük kulplu, balık pulu motifli skyphos, pişmiş toprak, dışı yeşil, içi sarı sır.MS 1. yüzyılın ortası



Kadın ve erkek figürlü şişe, pişmiş toprak, Roma Dönemi


Eros ve Psykhe, pembemsi bej kil, Roma Dönemi


Oturan Kadın, mermer MÖ 540 civarı


Amphoriskos, düğme dipli, çift kulplu, kobalt-mavi renkte cam üzerine kahverengi, beyaz, sarı dekor. Geç Klasik – Erken Hellenistik Çağ


Aryballos, küresel gövdeli, boyun kenarında iki küçük kulp mevcut, yeşil renkte cam üzerine beyaz, kırmızı ve açık mavi dekor. Geç Klasik – Erken Hellenistik Çağ


Mausolos. MÖ 377-353
Ön: Hafifçe sağa dönük çelenkli Apollon başı. Pelerini boyundan
bağlı.

Mausolos. MÖ 377-353
Arka: Sağda MAYΣΣΩΛΛO. Sağa dönük Zeus Labraundos,
elinde mızrak, omzunun üzerinde çift uçlu balta. Gümüş. Rhodos
sistemi tetradrahmi.
15.26 g.



Büyük İskender adına altın stater. Yak. MÖ 300-295
Miletos. Ön: Yılanla süslenmiş sorguçlu miğfer giymiş sağa dönük Athena başı.
Arka: Sola dönmüş ayakta Nike, ileri uzanan sağ elinde çelenk. Attika sistemi stater.
8,49 g.

Büyük İskender adına altın stater. Yak. MÖ 300-295
Miletos. Arka: Sola dönmüş ayakta Nike, ileri uzanan sağ elinde çelenk. Attika sistemi stater.
8,49 g.


Kserkses, Pers Kralı. MÖ 485-465
Sardis veya Daskyleion (?)
Gümüş siglos (Tip IIIa), Pers Kralı, taçlı ve koşarken,
elinde çaprazlama mızrak ve dışa doğru yay.

Kserkses, Pers Kralı. MÖ 485-465
Sardis veya Daskyleion (?)
Gümüş siglos (Tip IIIa), Pers Kralı, taçlı ve koşarken,
elinde çaprazlama mızrak ve dışa doğru yay.
Arka: Uzunlamasına çukur.
5.28 g.



Lydia. Kroisos. MÖ 561-546
Ön: Karşılıklı aslan ve boğa protomları.
Arka: İki kare çukur. Pers sistemi stater.
10,65 g.
İzmir Arkas Sanat Galerisi


Antik dönemde erkek mezarında bulunan eşyalar

Roma Dönemi Artemis büstü, M.Ö. 2. Yüzyıl

Sürahi takımı, cam, genç antik çağ

Antik Yunanistan'dan dokuma tezgahı çizimi, pişmiş toprak ağırlıklar...




HABERİN SAYFAMIZDAKİ GÖRÜNÜMÜ