Sevinç Özarslan

11 Haziran 2013 Salı

Vatikan Sarayı’nda Besmele’yi ve Hilye-i Şerif’i anlattık’

11 Haziran 2013

Vatikan Palazzo Canselleri Sarayı’nda geçtiğimiz hafta cuma günü bir tezhip sergisi açıldı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi öğretim üyeleri Yrd. Doç. Dr. Münevver Üçer, kalemişi sanatının temsilcisi Yrd. Doç. Dr. Kaya Üçer ve yapraklar üzerine yaptığı tezhip ve minyatür çalışmalarıyla tanınan sanatçı Reyhan İsen’in (oturan) eserlerinin yer aldığı serginin açılış kokteyli ve üç sanatçının sonrasında yaşadıkları kendilerine ilginç gelmiş olmalı ki, Türkiye’ye döndükleri zaman yaptığımız röportajlarda hepsi ağız birliği etmişçesine aynı şeyi anlattı.

Aslında böyle düşünmeleri normal belki. Davetlilerin ve sanatçıların ağırlandığı kokteyl salonu, 15. yüzyılda kurulan ve suçu mutlaka itiraf ettirme anlayışına dayanan, işkencelerin de yapıldığı engizisyon yani din mahkemesi. Ayrıca sergiye gelen din adamlarının, sanatçılarımıza sordukları, ‘Tezhip nedir?’, ‘Besmele, Maşallah ne demektir?’, ‘Hilye-i Şerif’in, Esma-i Hüsna’ların İslam’daki anlamı ve önemi nedir?’ gibi sorulara verdikleri cevaplarla İslam sanatını anlatmaları pek rastlanan bir olay değil.

Canselleri Sarayı, 16. yüzyılda yapılmış, iç avlulu bir mekan. Sergiler genelde avlunun kenarlarında açılıyor. Burada daha önce yine Vatikan Büyükelçisi Prof. Dr. Kenan Gürsoy’un girişimiyle Hilye-i Şerif sergisi düzenlenmişti. Şu anda Münevver Üçer’in ‘Hiç’, ‘Hak’, ‘Besmele’, ‘Maşallah’ adlı tezhiplerine, Reyhan İsen’in Cumhurbaşkanlığı seralarında yetiştirilen bitkilerin yapraklarını kurutarak elde ettiği çalışma yüzeylerine yaptığı tezhip ve minyatür çalışmalarına ve Kaya Üçer’in kalemişi sanatını yansıttığı bezemelerine ev sahipliği yapıyor.
Avlunun diğer tarafında 2011’de ülkemize de gelen ‘Leonardo: Zamanın Ötesinde İcatlar’ sergisi var. Kokteylin yapıldığı engizisyon mahkemesi ise bir üst katta. Açılışın ertesi günü Türkiye’ye dönen sanatçılar, 23 Haziran’a kadar devam edecek olan sergilerini ve oradaki tepkileri anlattılar.

Münevver Üçer:
İslam’a ve İslam sanatlarından tezhip, hat, minyatüre karşı Avrupalılar artık çok ilgililer. Benim, arkasına gölgesi düşmüş ‘Maşallah’ adlı bir tezhip çalışmam var, lale şeklinde. Bu kompozisyon çok hoşlarına gitti. ‘Maşallah’ eserlerim çok ilginç zaten, birkaç tane sattım, hepsini de İngilizler aldı. Açılışta 250 kişi vardı ve çoğu tezhibin ne olduğu bilen, İstanbul’a gelmiş insanlardı. Ayrıca yabancı Türkologların ilgisi büyüktü. Vatikan’da görevli din adamları, ‘Besmele’nin ve Hilye-i Şerif’lerin karşısında durup anlamlarını sordular. Tezhibin inceliğinden, zarafetinden etkilendiklerini anlattılar. Tezhibin nasıl yapıldığını ayrıntılarına kadar anlatınca inanamadılar. Bu kadar uğraş verildiğini fark edince bir kez daha dikkatle baktılar.

Reyhan İsen:
Vatikan’daki büyükelçiliğimizden sergi teklif alınca çok heyecanlandık. Türk İslam sanatını anlatan eserlerimizi, 16. yüzyılda yapılmış adalet sarayında sergilemek nasip oldu. Bu saray ayrıca engizisyon mahkemesinin kurulduğu tarihi bir yapı. Katılımcılar, tezhip ve minyatür çalıştığım yaprakları evimin salonundaki çiçeklerden ve seralarımızdan temin ettiğimi öğrenince çok ilgilendiler. Kurumuş bir yaprak üzerine Türk İslam sanatının uygulanmasını şaşkınlıkla karşıladılar. Sakarya’da Acarlar Longozu diye bir yer vardır. Ağaçlar suyun içinde. İki yüzden fazla kuş türü ve değişik bitkiler var bulunuyor burada. Bu longozun minyatürlerini yapmıştım yapraklara. Onlardan çok etkilendiler.

Kaya Üçer:
Vatikan’da bize, ‘Ülkenizde size ilgi nasıl?’ diye sordular. Biz ülkemize dışarıdan gelmeye çalışıyoruz, dedim. Çünkü öyle olunca, bizim millet ‘Aaaaa’ oluyor. Bu kompleksten artık kurtulmalıyız. Modern sanatlar da önemli ama ‘boş çerçeve’ye verilen değer bu eserlere gösterilmiyor. Geleneksel sanatlar son on yılda çıkış yakaladı. Bu noktaya gelmemiz kolay olmadı. Öğrencilerimiz,‘Tezhipte, kalemişinde ilerleyebilecek miyiz, para kazanabilecek miyiz?’ diye soruyor. Tezhip sanatı Kanuni Sultan Süleyman döneminde zirveye çıkmıştır. Çünkü Kanuni gibi bir padişah tezhibe, sanatçılara değer vermiştir. Bunu bildiğiniz zaman siz de sanatınızı daha çok geliştiriyorsunuz. ‘Tezhip’ bölümünde tesbih yapıldığını zannedenler var hâlâ.

Sergilenen eserler...